روماتیسم چیست؟
روماتیسم یا اختلالات روماتیسمی یک گروه بیماریهای هستند که باعث درد مزمن ، غالباً متناوب وعود کننده در مفاصل می شوند و علاوه بر مفاصل بافت همبند بیمار نیز گرفتار می شود.
اصطلاح بیماری های روماتیسمی برای اختلالات بافت همبند استفاده می شود. روماتولوژی در واقع یکی از فوق تخصص های پزشکی است که به بررسی تشخیص و درمان بیماریهای بافت همبند و روماتیسم می‌پردازد.
انواع بیماری های روماتیسمی چیست؟
1- اختلالات روماتیسمی : دردهای مزمن و متناوب (از جمله درد مفاصل دستها و پاها ، گردن و کمر) به علت بیماریهای عفونی ایجاد می شوند. مانند بیماری لایم (در آمریکا شایع است). کوکسیدیومیکوز یا تب دره (در غرب ایالات متحده) و چیکونگونیا در هند ، آفریقا و آمریکای جنوبی ، علت گرفتاری و تورم مفصل یا آرتریت در این گونه بیماری های عفونی در واقع واکنش بدن نسبت به عامل عفونی است و مهمترین بیماری این گروه که در ایران کاملاً شناخته شده و شایع است آرتریت بعد از گلو درد چرکی نوع استرپتوکوکی است که ” تب روماتیسمی” نامیده می شود.
2- التهاب مفصل روماتیسمی یا آرتریت روماتوئید یا Rheumatoid arthritis :
آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن است که می تواند چندین مثل یک فرد را درگیر کند. در برخی از افراد ، این بیماری می تواند به هر قسمت از بدن که بافت همبند دارد حمله کند ، مثلا به پوست ، چشم ها ، ریه ها ، قلب و رگ های خونی آسیب برساند.
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است و زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن بافت های سالم را بیگانه می پندارند و به آنها حمله می کند و میخواهد آنها را از بین ببرد. .
بر خلاف استئوآرتریت، یا آرتروز که در اثر ساییده شدن مفصل و افزایش سن به وجود می آید ، آرتریت روماتوئید باعث التهاب و تورم دردناک مفاصل می شود و در نهایت می تواند منجر به تخریب مفاصل و تغییر شکل مفصلی شود. همچنانکه قبلا گفتیم آرتریت روماتوئید علاوه بر مفاصل ، می تواند به سایر قسمت های بدن آسیب برساند.آرتریت روماتوئید شدید می تواند باعث ناتوانی های جسمی شود.
علائم روماتیسم چیست؟
علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید عبارتند از: مفاصل گرم و متورم که هنگامی که آنها را فشار می‌دهیم یا لمس می‌کنیم در نوکند که در اصطلاح پزشکی میگویند مفاصل حساس Tender هستند.
درد های مفصلی معمولا در صبح ها بدتر می شود و این بیماران معمولاً خشکی صبحگاهی دارند. یعنی هنگامی که از خواب برمی خیزند ، مفاصل از جمله گردن و کمر این بیماران خشک و دردناک است و مدتی طول میکشد تا این خشکی برطرف شود و به تدریج بیمار گرم شود و بتواند حرکت کند. این پدیده را خشکی صبحگاهی می نامند.
علاوه برعلائم فوق بیمار ممکن است خستگی تب و کاهش اشتها داشته باشد.
آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه، ابتدا مفاصل کوچکتر به ویژه مفاصل انگشتان دست و پا را گرفتار می کند. با پیشرفت بیماری ، در اندام های فوقانی به مچ دست، آرنج، شانه ها و در اندام های تحتانی زانوها مچ پا، مفاصل ران گسترش می یابد. در اغلب موارد، علائم در مفصل هر دو طرف راست و چپ به طور قرینه رخ می دهد.
حدود 40 درصد از افرادی که آرتریت روماتوئید دارند، علائم و نشانه های غیر مفصلی دارند. مناطقی که ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند عبارتند از:
۱- چشم ، ۲-پوست ۳- ریه ۴ – قلب ۵- کلیه ۶- غدد بزاقی ،۷- بافت عصبی ۸- مغز استخوان ۹-عروق خونی.
علائم آرتریت روماتوئید ممکن است در در افراد و زمان های مختلف شدت متفاوت داشته باشند. دوره های افزایش فعالیت بیماری، به نام شعله ور شدن یا Flare و در دوره هایی بهبودی نسبی – کم شدن تورم دیده می‌شوند. گاهی درد مفصل به طور دوره ای می آید و میرود. گاهی مدتها ناپدید می شود. با گذشت زمان، آرتریت روماتوئید می تواند باعث تغییر شکل مفاصل شود.
علل آرتریت روماتوئید (روماتیسم) چیست؟
همان طور که گفته شد ، آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است. به طور معمول ، سیستم ایمنی بدن به محافظت از بدن در برابرعفونت و بیماری ها کمک می کند. در آرتریت روماتوئید ، سیستم ایمنی بدن بیمار به بافت سالم مفاصل حمله می کند. در این بیماری سیستم ایمنی می‌تواند به بافت‌های دیگر حمله کند به همین جهت می تواند باعث گرفتاری قلب ، ریه ها ، اعصاب ، چشم ها و پوست بیمار شود.
پزشکان نمی دانند چه چیزی این روند را آغاز می کند ، اما یک عامل ژنتیکی درمیان است یعنی سیستم ایمنی بدن در یک زمانی فراموش میکند که بافت خودی را از بیگانه تشخیص دهد.
عوامل خطر یا ریسک فاکتور Risk Factor
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند عبارتند از:
۱– جنسیت : زنان بیشتر از مردان به آرتریت روماتوئید مبتلا می شوند.
۲– سن: آرتریت روماتوئید می تواند در هر سنی رخ دهد ، اما بیشتر در سنین میانسالی شروع می شود.
۳– سابقه خانوادگی : اگر یکی از اعضای خانواده به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد ، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در افراد دیگر خانواده افزایش یابد.
۴– سیگار کشیدن : سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهد ، به خصوص اگر بیمار دارای استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری باشید.همچنین به نظر می رسد در افرادی که سیگار می‌کشند بیماری شدت بیشتری دارد.
۵– اضافه وزن : افرادی که دارای اضافه وزن هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار دارند.
عوارض آرتریت روماتوئید یا روماتیسم :
آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به بیماریهای زیر را افزایش می دهد:
۱– پوکی استخوان : خود آرتریت روماتوئید ، و همچنین با برخی از داروها که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود (از قبیل پردنیزولون ) ، می تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد. یعنی استخوان های بیمار را ضعیف و متخلل و شکننده می شود و آنها را مستعد شکستگی می کند.
۲– ندول ها یا گره های روماتوئید : این برجستگی های بافتی معمولاً در اطراف نقاط فشار ، مانند آرنج ها تشکیل می شوند و در لمس قوام محکم دارند. باید توجه داشت که این گره ها می توانند در هر نقطه از بدن ، از جمله قلب و ریه ها تشکیل شوند.
۳– خشکی چشم و دهان : افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند ، بسیار بیشتر دچار سندرم شوگرن می شوند ، در این سندرم یا اختلال ، میزان ترشح بزاق اشک کاهش می یابد یعنی رطوبت چشم و دهان کم می شود و چشم و دهان خشک میشود.
۴– عفونت ها : خود آرتریت روماتوئید و بسیاری از داروهایی که برای درمان آن استفاده می شود می تواند سیستم ایمنی بدن را مختل کرده و منجر به افزایش عفونت شوند. بنابراین به بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید توصیه می شود که برای جلوگیری از بیماری های عفونی از قبیل آنفلوانزا ، ذات الریه ، زونا و COVID-19 با واکسیناسیون خود را محافظت کنند.
۵– نسبت چربی به توده بدون چربی عضلانی بدن : اغلب در افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند ، حتی در افرادی که دارای شاخص توده بدنی طبیعی (BMI) هستند ، بیشتر است.
۶– سندرم تونل کارپ : اگر آرتریت روماتوئید مچ دست بیمار را تحت تأثیر قرار دهد ، التهاب می تواند محل عبور عصب مدیان را تنگ کند این عصب حس بیشتر قسمت های دست و انگشتان بیمار را می‌دهد. در نتیجه بیمار با خواب رفتن و گزگز انگشتان دست هنگام شبها یا موقع رانندگی و تایپ و کار و کامپیوتر مراجعه میکند.
۷– مشکلات قلبی : آرتریت روماتوئید می تواند خطر تنگ شدن و بسته شدن رگهای قلب همچنین التهاب پرده پریکارد که پریکاردیت نامیده میشود را افزایش دهد. پرده پریکارد در واقع پرده کیسه مانندی است که دورتادور قلب را فرا گرفته است.
۸– بیماری ریه : افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید خطر التهاب و فیبروز در بافت های ریه را افزایش می دهند ، که می تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.
۹– لنفوم : آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به لنفوم را افزایش می دهد. لنفوم ها در واقع گروهی از سرطان های خون و سیستم لنفاوی هستند.
تشخیص آرتریت روماتوئید چیست؟
تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه ممکن است دشوار باشد زیرا علائم و نشانه های اولیه بسیاری از بیماری های دیگر تقلید می کند. هیچ آزمایش خون یا یافته فیزیکی برای تأیید تشخیص وجود ندارد. در طول معاینه فیزیکی ، پزشک مفاصل بیمار را از نظر تورم ، قرمزی و گرما معاینه می کند. او همچنین ممکن است رفلکس ها ی وتری و قدرت عضلانی بیمار را بررسی و ارزیابی کند .
آزمایش خون برای تشخیص روماتوئید آرتریت چیست ؟
در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ، اغلب میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR) یا پروتئین واکنش پذیر نوع سی C یا (CRP) بالا میرود ، بالا رفتن اینها نشانه وجود یک التهاب در بدن می باشد. برای تشخیص آرتریت روماتوئید آنتی بادی های فاکتور روماتوئید و پپتید آنتی سیترولینت (آنتی CCP) است.
آزمایشات تصویربرداری :
پزشکان گاهی برای تعیین میزان سالانه این مفاصل انگشتان از اشعه ایکس استفاده می کنند.MRI و سونوگرافی می تواند به پزشک در مورد شدت بیماری در بدن کمک کند.
درمان روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چگونه است؟
در واقع هیچ درمانی قطعی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد. اما مطالعات بالینی نشان می دهد که بهبود علائم با داروهای معروف به داروهای تعدیل کننده بیماری های روماتیسمی یا disease-modifying antirheumatic drugs (DMARDs).(DMARDs) بهبود می یابند.
رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟
رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است. در بیماریهای خودایمنی، سیستم ایمنی به بافت‌های خود حمله میکند. بیماری روماتیسم مفصلی موجب التهاب، درد و تورم مفاصل بدن میشود.
التهاب باعث میشود که مفاصل دردناک، داغ و متورم شوند و حرکت آن محدود شود. خشکی مفاصل در هنگام صبح نیز رایج است. این بیماری معمولا مزمن بوده و اگر بدون درمان رها شود در دراز مدت التهاب ناشی از رماتیسم مفصلی می‌تواند به مفاصل آسیب برساند و موجب تخریب مفصل شود.
علت روماتیسم مفصلی مشخص نیست. این علت به ترکیبی از عامل‌های هورمونی یا محیطی و ارثی یا ژنتیک مربوط میشود. از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا میشود.
روماتیسم مفصلی و به خصوص روماتیسم زانو در زنان درصد شیوع بالاتری دارد و زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. رماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) معمولاً بین ۳۵ تا ۶۰ سالگی بروز میکند، اما بر اساس اکثر پژوهش‌ها احتمال ابتلا به روماتیسم در دوره میانسالی بیشتر است.
با علائم روماتیسم مفصلی آشنا شوید
رایج ترین علائم روماتیسم مفصلی عبارتند از:
- تورم، درد، حرارت در مفاصل. معمولاً مفاصل کوچکتر دستها یا پاها تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
- سفتی و خشکی صبحگاهی که بیش از ۳۰ دقیقه طول میکشد (یا در صورت استراحت در طول روز، خشکی مفصل بروز می‌یابد که بیش از ۳۰ دقیقه طول میکشد).
- کاهش دامنه حرکتی مفصل و قدرت عضله
- ضعف و خستگی مزمن
- احساس غیر طبیعی مانند سوزش یا تیر کشیدن
- اشکال در خواب به خاطر وجود درد
- ضعف عضلات
- علائمی شبیه آنفولانزا، مثل احساس داغی و تعریق
- سر درد
- گردن درد
- کاهش اشتها
- تب
- بیماری رماتیسم مفصلی دارای الگویی متقارن است؛ بنابراین مفاصل به صورت قرینه در هر دو سمت بدن تحت تأثیر رماتیسم قرار می‌گیرند. یعنی اگر مچ راست صدمه دیده باشد، علائم در مچ چپ نیز بروز می‌یابد.
- شایان ذکر است کهعلائم روماتیسم مفصلی در هر بیمار به شیوه‌ای متفاوت بروز می‌یابد. دوره و شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و هیچ دو بیماری شبیه هم نیستند. علائم می‌تواند هر روز تغییر کنند و زمان‌هایی وجود دارد که بیماری فعال است و گاهی نیز غیرفعال و خاموش است.
- ممکن است علائم حالت رفت و برگشتی داشته باشد یا چندین سال دوام داشته باشد. ممکن است بیمار فقط چند مورد از علائم بالا را داشته باشد و یا اینکه علائمی به جز علائم ذکر شده هم داشته باشد.
