تنبلی تخمدان چیست و چگونه درمان میشود؟
تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome یا PCOS) اختلال شایع هورمونی در زنان است که در سنین باروری رخ می دهد. قاعدگی نامنظم و طولانی مدت از جمله علائم و نشانه های تنبلی تخمدان است؛ بنابراین سندروم تخمدان پلی کیستیک شامل کیسه های کوچک پر از مایع است (یکی از انواع کیست تخمدان) که عوارض زیادی به همراه خواهند داشت. عدم درمان به موقع تنبلی تخمدان باعث ناباروری می گردد. تشخیص تنبلی تخمدان به راحتی نیست و باید پزشک آزمایشات و تست هایی از جمله سونوگرافی تجویز کند. سونوگرافی برای بررسی دقیق تر رحم و تخمدان، معاینه لگن برای بررسی ناهنجاری ها و توده های این ناحیه است. با انجام آزمایشات و اطمینان از وجود سندروم تخمدان پلی کیستیک، پزشک درمان را آغاز و فرد به مرور زمان بهبود می یابد.
علت تنبلی تخمدان
در حال حاضر، هیچ علت شناخته شده‌ای برای تنبلی تخمدان در دست نیست. بااین‌حال، بین این سندرم با ژنتیک، انسولین اضافی و التهاب با درجه پایین ارتباط مشخصی وجود دارد؛ اما علت دقیق این سندرم شناخته شده نیست. تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی تخمدان، بسیار مهم است.
علائم تنبلی تخمدان
مهم ترین علائم و نشانه های تنبلی تخمدان شامل موارد زیر می شود:
- تغییرات خلق و خو
- تخمدان پلی کیستیک
- کیست تخمدان
- کسالت، سستی و مشکلات خواب
- مشکلات بارداری و تخمک گذاری مرتب
- ریزش مو
- پوست چرب
- بروز آکنه و جوش های ریز صورت
- مستعد به بیماری دیابت و فشار خون بالا، به دلیل نوسانات وزنی
- افزایش هورمون تستوسترون
- رشد موی زائد، خشن و تیره در برخی نواحی خاص بدن از جمله: لب، چانه، اطراف ناف، ران ها، جناغ سینه و…
- دوره های نامنظم قاعدگی
- اختلال و ناهنجاری در بارداری
- گرگرفتگی و سردرد
- تعرق شبانه
- خشکی واژن
- خشک و کم سو شدن چشم ها
- تحریک پذیری یا عدم تمرکز
- کاهش میل جنسی
انواع تنبلی تخمدان
۴ نوع تنبلی تخمدان یا PCOS وجود دارد:
در این قسمت به انواع مختلف PCOS خواهیم پرداخت. چهار نوع تنبلی تخمدان عبارت‌اند از:
- PCOS مقاوم به انسولین
- تنبلی تخمدان التهابی
- PCOS با علت پنهان
- بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص
تشخیص تنبلی تخمدان با سونوگرافی
به غیر از آزمایش خون، سونوگرافی از لگن، تخمدان و رحم نیز انجام میشود تا مشخص شود آیا تخمدان بزرگ شده است یا خیر و به تجسم تغییرات تخمدان‌ها کمک می‌کند.در تنبلی تخمدان، تخمدان‌ها می‌توانند 3 برابر بزرگتر از حد نرمال شوند و در هر تخمدان میتواند 12 یا بیشتر از 12 فولیکول وجود داشته باشد. ضخامت رحم در این بیماری بیشتر از حد نرمال می‌باشد و کیست‌ها اغلب بر روی سطح تخمدان چیده شده و مانند یک رشته مروارید ظاهر می‌شوند.
سونوگرافی رحم و تخمدان یا در واقع سونوگرافی لگن یکی از روش‌های غیرتهاجمی بیماری‌های لگن و این ناحیه در زنان است. سونوگرافی با استفاده از یک دستگاه انجام میشود که امواج فراصوت با فرکانس بسیار بالا را از خود ساطع می‌کند. مبدل سونوگرافی روی سطح پوست قرار می‌گیرد و امواج فراصوت از اندام‌های بدن و ساختار درون آنها عبور می‌کنند. امواج صوتی از سطح اندام‌های مختلف با طول‌موج‌های متفاوت منعکس می‌شوند و پدیده‌ای مانند اکو ایجاد می‌کنند که این امواج منعکس‌شده به‌وسیله کامپیوتر به تصاویر قابل‌مشاهده از اعضا و بافت‌های مورد آزمایش تبدیل می‌شوند.
عوارض تنبلی تخمدان
داشتن سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی میتواند بر قدرت باروری و سایر ابعاد سلامتی شما تأثیر بگذارد. در ادامه با این تأثیرات آشنا می‌شوید.
ناباروری: برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری داشته باشید. زنانی که به‌طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، به اندازه لازم برای باروری تخمک‌گذاری نمی‌کنند. به همین دلیل، تنبلی تخمدان یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.
- سندرم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، دارای اضافه‌وزن یا چاقی هستند. چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک، خطر ابتلا به قند خون، فشارخون بالا، کاهش کلسترول HDL (خوب) و افزایش کلسترول LDL (بد) را بالا می‌برد. در مجموع به این عوامل سندرم متابولیک گفته میشود که خطر بیماری قلبی، دیابت و سکته را افزایش می‌دهند.
- آپنه خواب: این وضعیت باعث وقفه‌های مکرر تنفس در طول شب میشود که درنهایت باعث قطع خواب فرد می‌گردد. آپنه خواب در خانم‌هایی که اضافه‌وزن دارند بیشتر دیده میشود خصوصاً اگر تنبلی تخمدان هم داشته باشند. خطر بروز آپنه خواب در زنان چاق مبتلا به تنبلی تخمدان، پنج تا 10 برابر بیشتر از افراد بدون این بیماری است.
- سرطان آندومتر: در طی تخمک‌گذاری، مخاط رحم از بین می رود. اگر هرماه تخمک‌گذاری نداشته باشید، این مخاط رحم میتواند ضخیم شود. مخاط ضخیم رحم میتواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
- افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد ناخواسته مو می‌توانند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از مبتلایان به تنبلی تخمدان درنهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.
آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟
تنبلی تخمدان درمان قطعی ندارد و تنها با استفاده از برخی روش‌های می‌توان از عوارض ناخوشایند آن پیشگیری کرد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به سن بیماری، علائم مشاهده‌شده و تمایل بیمار به باردار شدن یا باردار نشدن است.
زندگی بهتر برای مبتلایان به تنبلی تخمدان نکته اصلی در درمان بیماری افراد مبتلا به PCO اصلاح سبک زندگی است. سعی کنید در رژیم غذایی خود نکاتی را رعایت کنید برای مثال شکر را حذف کنید. لبنیات را در رژیم غذایی کم کنید. آرد سفید کم تر مصرف کنید. 7 تا 8 ساعت خواب شبانه داشته باشید. ورزش منظم داشته باشید. تمامی مکمل ها را اصولی و تحت نظر پزشک مصرف کنید. سعی کنید استرس کم تری در طول روز داشته باشید. به مقدار کافی آب بنوشید. از شرایط التهاب زا مانند مصرف سیگار و تماس با سموم محیطی و مواد غذایی التهاب زا دوری کنید. انجام فعالیت هایی مثل پیاده روی، رقصیدن و شنا میتواند برای شما مفید باشد.
چه تغییرات هورمونی در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان وجود دارد؟
افزایش هورمونهای آندروژنی
افزایش هورمونهای التهابی
افزایش مقاومت بدن به انسولین و افزایش سطح انسولین
تشخیص ابتلا به عارضه سندروم تخمدان پلی کیستیک، به راحتی قابل تشخیص نمی باشد و احتیاج به انجام ازمایشات مختلفی دارد تا پزشک متخصص از وجود این عارضه مطمئن شود و درمان را شروع نماید، چرا که انجام یک آزمایش به تنهایی ابتلا یا عدم ابتلا به تنبلی تخمدان را مشخص نمی نماید، به همین دلیل بررسی سوابق پزشکی و انجام آزمایشات و تست های مربوطه کمک شایانی به تشخیص و درمان هر چه بهتر این عارضه می نماید. تست های تشخیصی که می توان به آن اشاره نمود عبارت است از ارزیابی لگن آزمایش خون به منظور اندازه گیری سطح هورمون ها، کلسترول و سطح گلوکز. از سونوگرافی برای بررسی دقیق تر لگن و تخمدان ها استفاده می شود.
