مثانه پرکار و تکرر ادرار چیست؟

اختلالات عملکرد مثانه شامل مثانه پرکار (Overactive Bladder – OAB) و تکرر ادرار است. OAB به‌معنای احساس فوریت ناگهانی برای ادرار کردن، با یا بدون نشت ادرار، و معمولاً با تکرر شبانه همراه است. این مشکل می‌تواند روی خواب، کار و زندگی اجتماعی تأثیر منفی بگذارد.

🔍 علائم شایع

• نیاز ناگهانی و شدید به دفع ادرار (فوریت)
• تکرر ادرار بیش از حد معمول (مثلاً بیش از ۸ بار در روز)
• شب‌ادراری (برخاستن برای ادرار در شب)
• نشت ادرار یا بی‌اختیاری فوریتی
• حس عدم تخلیه کامل مثانه

🧩 علل بالقوه

• مثانه‌ی بیش‌فعال ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص)
• علل عصبی: سکته، مولتیپل اسکلروزیس، آسیب نخاعی، پارکینسون
• عفونت یا التهاب دستگاه ادراری
• سنگ مثانه یا پروستات بزرگ (در مردان)
• داروها یا مصرف زیاد مایعات/کافئین
• اختلالات متابولیک مثل دیابت

🔬 روش‌های تشخیص

تشخیص بر پایه شرح حال دقیق و معاینه است و در صورت نیاز از آزمایش‌ها و مطالعات تکمیلی استفاده می‌شود:

• دفترچه مثانه (Bladder Diary): ثبت زمان و میزان ادرار و نشت‌ها به‌مدت ۲–۳ روز
• آزمایش ادرار و کشت برای رد عفونت
• اندازه‌گیری باقیمانده ادرار پس از تخلیه (PVR)
• سونوگرافی مثانه و کلیه در صورت نیاز
• اندازه‌گیری جریان ادرار (Uroflowmetry)
• نوار مثانه (Urodynamic study) در موارد پیچیده یا پیش از جراحی

💡 گزینه‌های درمانی

درمان معمولاً مرحله‌ای (پله‌ای) است: از روش‌های غیردارویی شروع می‌کنیم و در صورت عدم پاسخ، به روش‌های تهاجمی‌تر می‌رویم.

• تغییر سبک زندگی و رفتار درمانی
  • محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب
  • کاهش یا حذف کافئین و الکل
  • زمان‌بندی و تمرینات تخلیه (Bladder training)
  • کاهش وزن و کنترل یبوست
• تمرینات کف لگن (کگل) — تقویت عضلات حمایت‌کننده مثانه برای کنترل فوریت و بی‌اختیاری.
• داروها
  • آنتی‌کولینرژیک‌ها (مثل اوکسی بوتینینین، تولترودین) — کاهش انقباضات مثانه
  • بتا-۳ آگونیست‌ها (مثل میرابیگرون) — گزینه‌ای با پروفایل عوارض متفاوت
• تزریق بوتاکس داخل مثانه (OnabotulinumtoxinA) — در بیماران مقاوم به درمان دارویی؛ باعث کاهش فوریت و نشت می‌شود.
• نورو‌مدولاسیون
  • تحریک عصب ساکرال (Sacral Neuromodulation) —‌ برای موارد مقاوم
  • تحریک الکترود کوچک از طریق پوست (PTNS) — گزینه‌ای کمتر تهاجمی
• جراحی — در موارد بسیار نادر و شدید، مانند افزایش ظرفیت مثانه یا اصلاح آناتومی همراه (کمتر رایج)

🎯 مدیریت عوارض و پیگیری

• بررسی و مدیریت عوارض دارویی (خشکی دهان، یبوست، مشکلات قلبی در برخی داروها)
• اندازه‌گیری دوره‌ای PVR در صورت استفاده از داروهای ضدانقباضی
• ارزیابی پاسخ به درمان با دفترچه مثانه و پرسشنامه‌های استاندارد
• مشاوره و آموزش بیمار/خانواده برای بهبود مداومت درمان

❓ سوالات متداول