سنگ حالب چیست؟

سنگ حالب به سنگی گفته می‌شود که از کلیه عبور کرده و در لولهٔ حالب (Ureter) گیر می‌کند. بسته به اندازه و موقعیت، می‌تواند باعث درد شدید (کولیک نفروتیک)، انسداد ادراری، عفونت و آسیب کلیه شود.

🔍 علائم شایع سنگ حالب

• درد تیز و مداوم در پهلو یا پشت که ممکن است به کشاله ران یا دستگاه تناسلی منتشر شود
• وجود خون در ادرار (هماچوری)
• تهوع و استفراغ همراه با درد
• تکرر یا فوریت ادرار و گاهی انسداد کامل ادرار
• تب و علائم عفونت در موارد همراه با عفونت ادراری

🔬 روش‌های تشخیصی

• شرح حال و معاینه بالینی
• آزمایش ادرار (برای بررسی خون یا عفونت)
• آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کلیه و وجود عفونت
• سی‌تی اسکن بدون تزریق (Non-contrast CT) — استاندارد طلایی برای تشخیص و تعیین اندازه و موقعیت
• سونوگرافی کلیه/مثانه — مخصوصاً در حاملگی یا برای بررسی هیدرونفروز
• رادیوگرافی ساده شکم (KUB) — برای سنگ‌های رادیواپاک

💡 رویکردهای درمانی

درمان براساس اندازه سنگ، محل، علائم بیمار و وجود عفونت یا انسداد انتخاب می‌شود. رویکردها را می‌توان به غیرجراحی (تحت حمایت پزشکی) و مداخلات جراحی/کم‌تهاجمی تقسیم کرد.

۱. درمان غیرجراحی و حمایتی (انتظار و دفع خودبه‌خودی)

• نوشیدن مایعات کافی به‌منظور دفع سنگ‌های کوچک (در صورت توصیه پزشک)
• داروهای مسکن قوی برای کنترل درد
• داروهای آلفا-بلوکر (مانند تامسولوزین) برای کمک به عبور سنگ (Medical Expulsive Therapy)
• پیگیری با تصویرسازی برای بررسی حرکت یا دفع سنگ
• در صورت وجود عفونت همراه یا نارسایی کلیوی، درمان فوری لازم است و انتظار درمانی مناسب نیست.

۲. روش‌های غیرتهاجمی / کم‌تهاجمی

• سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL): استفاده از امواج شوک برای خرد کردن سنگ — مناسب برای سنگ‌های خاص و بسته به محل و اندازه
• یورتروسکوپی (URS): ورود دوربین از مجرای ادراری تا حالب و استفاده از لیزر (Ho:YAG) برای خرد کردن و برداشت قطعات سنگ؛ معمولاً نیاز به قرار دادن استنت (DJ) موقت دارد
• آمبولیزاسیون/روش‌های آندوویاسکولار معمولاً برای کنترل خونریزی یا عوارض نادر کاربرد دارد (موارد خاص)

۳. مداخلات جراحی (در موارد خاص)

• PCNL (نفرو لیتوتومی از طریق پوست): در سنگ‌های بزرگ یا سنگ‌های لگنچه‌ای بسیار بزرگ که به حالب گسترده شده‌اند؛ بیشتر برای سنگ‌های کلیوی اما در موارد پیچیده کاربرد دارد
• جراحی باز یا لاپاراسکوپی: نادر است و در موارد پیچیده یا آناتومی خاص ممکن است لازم شود

🎯 مدیریت عوارض و اقدامات پس از درمان

• در صورت نیاز، قرار دادن استنت حالب (Double-J) برای رفع انسداد و کاهش درد
• درمان عفونت با آنتی‌بیوتیک مناسب پیش از هر مداخله
• پیگیری تصویربرداری برای اطمینان از دفع کامل یا خرد شدن سنگ
• کنترل درد، مراقبت از محل عمل (در صورت انجام جراحی) و آموزش بیمار درباره زمان بازگشت فعالیت

🛡️ پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ

• نوشیدن مایعات کافی (هدف: ادرار رقیق؛ معمولاً ۲–۳ لیتر در روز مگر منع طبی)
• اصلاح رژیم غذایی بر اساس نوع سنگ (کاهش نمک و پروتئین حیوانی، تنظیم مصرف کلسیم و اگزالات در صورت لزوم)
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های حاوی شکر و کافئین در صورت نیاز
• بررسی متابولیک سنگ (آنالیز سنگ پس از دفع) و بررسی آزمایش‌های خون/ادرار جهت راهنمایی درمان پیشگیرانه
• در موارد خاص، درمان دارویی طولانی‌مدت (مانند آلوپورینول در سنگ‌های اسیداوریکی یا تیازیدها برای سنگ‌های کلسیمی) تحت نظر پزشک

❓ سوالات متداول